Στόχος του προγράμματος
Η προστασία των εσπεριδοειδών από την μύγα της Μεσογείου χωρίς την χρήση εντομοκτόνων
Η αγροτική παραγωγή συνιστά παράγοντα μέιζουσας οικονομικής σημασίας για τις περισσότερες μεσογειακές χώρες και είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με τις μεγάλες βιομηχανίες επεξεργασίας τροφίμων. Σε πολλές χώρες δε της νοτίου και ανατολικής μεσογείου, αντιπροσωπεύει ποσοστό μεγαλύτερο του 15% του ΑΕΠ. Συνεπώς, αποτελεί μια σημαντική πηγή εργασιακής απασχόλησης, ιδιαίτερα σε ορισμένες περιοχές στις οποίες εξακολουθεί να είναι η κύρια επαγγελματική δραστηριότητα. Ως εκ τούτου, είναι έκδηλη η αναγκαιότητα διατήρησης του γεωργικού δυναμικού στην Μεσόγειο ούτως ώστε να διασφαλιστεί η σταθερότητα της κοινωνικής και οικονομικής δομής της εν λόγω περιοχής.
Η μύγα της μεσογείου θεωρείται ένα από τα πιο σημαντικά έντομα με μεγάλη γεωργική σημασία ανά τον κόσμο. Aνήκει στην οικογένεια Tephritidae στην οποία, περιλαμβάνονται και άλλα έντομα με εξίσου μεγάλη γεωργική σημασία, κυρίως για τη λεκάνη της μεσογείου, όπως ο δάκος της ελιάς. Το έντομο έχει μεγάλο εύρος ξενιστών γεγονός, που σε συνδυασμό με την ικανότητά του να αναπτύσσεται ταχύτατα σε περιβάλλοντα με θερμό κι υγρό κλίμα, το καθιστά ένα από τα πλέον καταστροφικά έντομα του κόσμου.
Η ζημία που προκαλείται από την τροφική δραστηριότητα των προνυμφών του εντόμου καθιστά τους καρπούς ακατάλληλους για ανθρώπινη κατανάλωση. Όταν η προσβολή είναι ανεξέλεγκτη η απώλεια στην παραγωγή μπορεί να είναι καθολική. Επιπλέον, ο τεράστιος οικονομικός αντίκτυπος της δραστηριότητας του εντόμου ενισχύεται και από την ύπαρξη περιορισμών/απαγορεύσεων σχετικά με την εξαγωγή και διακίνηση νωπών φρούτων τόσο στο εσωτερικό όσο και διεθνώς αφού για ορισμένες περιοχές του πλανήτη θεωρείται έντομο καραντίνας.
Μεταξύ των περίπου 350 φυτικών ειδών ξενιστών που αριθμεί το έντομο περιλαμβάνονται τα κυριότερα καρποφόρα δέντρα. Η μύγα της μεσογείου κατά κανόνα προτιμάει για ωοτοκία τους λεπτόφλουδους ώριμους ζουμερούς καρπούς και μπορεί να αποδειχθεί ιδιαιτέρως επιζήμια για την καλλιέργεια εσπεριδοειδών.
Η μύγα της μεσογείου είναι έντομο πολυκυκλικό τουτέστιν, σε μια καλλιεργητική περίοδο συμπληρώνει περισσότερες από μία γενεές. Το έντομο εμφανίζεται την άνοιξη και παραμένει δραστήριο μέχρι και τον Νοέμβριο. Ωστόσο, σε περιοχές με ήπιους χειμώνες και πληθώρα διαθέσιμων ξενιστών, όπως η Κρήτη μπορεί να παραμείνει δραστήριο καθ’ όλη τη διάρκεια του έτους. Διαχειμάζει κυρίως ως προνύμφη σε προσβεβλημένους καρπούς που παραμένουν στο χωράφι ή ως νύμφη λίγο κάτω από την επιφάνεια του εδάφους. Κατά τη διάρκεια της ζωής του, το ενήλικο θηλυκό δύναται να αποθέσει συνολικά έως και 500 αυγά στο επικάρπιο των καρπών-ξενιστών. Σε λίγες ημέρες τα αυγά εκκολάπτονται και οι νεαρές προνύμφες τρέφονται εις βάρος του καρπού έχοντας ως αποτέλεσμα πολλές φορές την πτώση του ενώ, συχνές είναι και οι δευτερογενείς προσβολές από άλλα έντομα ή μύκητες και άλλους μικροοργανισμούς.Μετά το τέλος της προνυμφικής ανάπτυξης , οι προνύμφες εγκαταλείπουν τον καρπό για να νυμφωθούν στο έδαφος.
Από τα ανωτέρω είναι σαφές ότι σε περιοχές που καλλιεργούνται εσπεριδοειδή σχεδόν πάντα το έντομο χρήζει καταπολέμησης, λόγω των εκτεταμένων απωλειών που μπορεί να επιφέρει στην παραγωγή και συνακόλουθα των οικονομικών επιπτώσεων σε αυτόν τον κλάδο του πρωτογενούς τομέα.
Για τον έλεγχο του επιβλαβούς αυτού οργανισμού, στη συμβατική γεωργία χρησιμοποιούνται τα εντομοκτόνα τα οποία είναι τα σχετικά προϊόντα φυτοπροστασίας, η χρήση των οποίων συνεπάγεται κάποια σοβαρά μειονεκτήματα, όπως η ανάπτυξη ανθεκτικότητας των εντόμων έναντι αυτών των εντομοκτόνων, επιβλαβείς επιπτώσεις στο περιβάλλον όπως η μείωση της βιοποικιλότητας και η εξόντωση φυσικών εχθρών, η διατάραξη της ατμοσφαιρικής και εδαφικής ισορροπίας, η μόλυνση των υπέργειων και υπόγειων νερών κ. α.
Οι εξής μέθοδοι και μέτρα χρησιμοποιούνται για την αντιμετώπιση της μύγας της Μεσογείου σε συνδυασμό ή μόνες τους:
α. Ψεκασμοί δολωματικοί ή καλύψεως.
β. Μέθοδος εξαπόλυσης στείρων εντόμων.
γ. Χρήση εντομοκτόνου στο έδαφος κάτω από τα δένδρα που προσβάλλονται.
δ. Βιολογική καταπολέμηση
ε. Μαζική παγίδευση των εντόμων
Από τις παραπάνω μεθόδους και μέτρα πιο ευρέως διαδεδομένοι είναι οι ψεκασμοί δολωματικοί ή καλύψεως (Μέτρο α) κατά τους οποίους χρησιμοποιούνται εντομοκτόνα με τις όποιες επιβαρύνσεις στο περιβάλλον και στον άνθρωπο. Επίσης, παρόμοιες επιπτώσεις στο περιβάλλον, στο άνθρωπο και στο έδαφος έχει η χρήση του εντομοκτόνου στο έδαφος κάτω από τα δένδρα που προσβάλλονται (Μέτρο γ).
Οι μέθοδοι β. (Η μέθοδος του στείρου εντόμου)και δ. (Βιολογική καταπολέμηση) πραγματοποιούνται χωρίς την χρήση εντομοκτόνων αλλά εφαρμόζονται σε χαμηλούς πληθυσμούς της μύγας της Μεσογείου διά να είναι αποτελεσματικοί. Ενώ, σε κάθε περίπτωση έχουν ιδιαίτερα υψηλό -σχεδόν απαγορευτικό κόστος εφαρμογής και πιθανότατα να απαιτείται ο συνδυασμός τους με την μέθοδο μαζικής παγίδευσης των εντόμων (Μέθοδος ε).
Η μέθοδος όμως της μαζικής παγίδευσης προσφέρεται για την αντιμετώπιση και τον έλεγχο των εντόμων αυτών με τις λιγότερες δυνατές επιπτώσεις στον άνθρωπο και στο περιβάλλον. Η μέθοδος αυτή βασίζεται σε χημικά ελκυστικά ή σε διάφορα προϊόντα υδρόλυσης πρωτεϊνών, χυμούς φρούτων ή άλατα αμμωνίας με στόχο την έκλυση αμμωνίας.
Εκτός από τα παραπάνω προϊόντα υδρόλυσης πρωτεϊνών και τα αζωτούχα λιπάσματα μπορούν επίσης να χρησιμοποιηθούν αποτελεσματικά για την προσέλκυση εντόμων της οικογένειας Tephritidae, με την απελευθέρωση αμμωνίας.
Συχνά όμως όλες αυτές οι παραπάνω ελκυστικές ουσίες έχουν αρνητική επίδραση στα οικοσυστήματα, αφού ελκύουν έναν μεγάλο αριθμό από ωφέλιμα έντομα, μαζί με τα επιβλαβή, διαταράσσοντας έτσι την ισορροπία του οικοσυστήματος. Παρά το γεγονός ότι υπάρχουν χημικές ουσίες όπως το Trimedlure ή το Capilure που προσελκύουν μόνο αρσενικά της μύγας της Μεσογείου αυτό δεν είναι αρκετό για την καταπολέμησή της διότι τα θηλυκά είναι που χρειάζεται να προσελκύει το ελκυστικό για να είναι αποτελεσματική η μαζική παγίδευση. Μάλιστα αποτελεσματικότερος έχει αποδειχθεί ο συνδυασμός της μαζικής παγίδευσης της μύγας της Μεσογείου για τα αρσενικά και τα θηλυκά.
Η επιτυχία της στρατηγικής ολοκληρωμένης αντιμετώπισης των επιβλαβών εντόμων (IPM) στηρίζετε στην αποτελεσματικότητα των ελκυστικών ουσιών όσον αφορά:1.) την ελκυστικότητα τους, 2.) την χρονική διάρκεια δράσης τους και 3.) την εκλεκτικότητα τους, συνάμα με την μείωση του κόστους παραγωγής και χωρίς τοξικότητα στο περιβάλλον και στους ανθρώπους,
Ως εκ τούτου, για μια βιώσιμη και αειφόρο γεωργία κρίνεται αναγκαία η ύπαρξη ενός τέτοιου αποτελεσματικού ελκυστικού για τα θηλυκά της μύγας της Μεσογείου χωρίς να προσελκύονται άλλα ωφέλιμα έντομα. Ένα τέτοιο προϊόν, που ονομάζεται Biodelear το οποίο έχει τα παραπάνω πλεονεκτήματα και απομένει να εφαρμοστεί στην καλλιέργεια των εσπεριδοειδών. έχει αναπτυχθεί και κατοχυρωθεί με δίπλωμα ευρεσιτεχνίας από τον συντονιστή του έργου και από τους δύο επικεφαλής των συμμετεχόντων.
Έτσι, μέσα από τις δράσεις του έργου, θα γίνει εφικτή η χρήση ενός καινοτόμου ελκυστικού της μύγας της Μεσογείου φιλικού προς το περιβάλλον και τον άνθρωπο για τον έλεγχο της. Με στόχο να δώσει στους αγρότες ένα εργαλείο ελέγχου της μύγας της Μεσογείου στα πλαίσια μιας ολοκληρωμένης στρατηγικής αντιμετώπισης του επιβλαβούς αυτού εντόμου. Επιπλέον, θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί από τους ενδιαφερόμενους φορείς και τους φορείς χάραξης πολιτικής στα πλαίσια μια Ολοκληρωμένης Στρατηγική για την αντιμετώπιση του εντόμου στη μεσόγειο με ένα υλικό περιβαλλοντικά φιλικό, αποτελεσματικό και χαμηλού κόστους.
